Vidi fonton por Rezistilo

{{Informkesto homo}}
[[Dosiero:Resistors-photo.JPG|eta|280ra|Rezistiloj]]
'''Rezistilo''' estas malaktiva parto de [[elektra cirkvito]], ideale karakterizita nur per [[rezistanco]]. Ĉi tio signifas, ke por ideala rezistilo ĉiam devas esti vera [[leĝo de Ohm]]: eka grandeco de [[tensio]] sur la rezistilo proporcias al [[kurento]] en ĝi ''U(t)=R I(t)''. Realaj rezistiloj pli aŭ malpli proksimiĝas al la idealo: ili povas havi ankaŭ parazitan [[kapacitanco]]n, parazitan [[induktanco]]n kaj mallinearecan karakterizon pri la rilato tensio/kurento.

¡Rezistilo estas pasivaĵo du-fajnaj elektraj komponantoj kiuj efektivigas elektran rezistancon kiel cirkvitelementoj. En elektronikaj [[cirkvito]]j, rezistiloj kutimas redukti aktualan fluon, adapti signalnivelojn, por disigi tensiojn, polusigas aktivajn elementojn, kaj finas transmisiliniojn, inter aliaj uzoj. Alt-motoraj rezistiloj kiuj povas disipi multajn [[vato]]jn da elektra potenco, kiel varmeco, povas esti utiligitaj kiel parto de motorkontroloj, en potencaj distribusistemoj, aŭ kiel testoŝarĝoj por [[generatoro]]j. Fiksaj rezistiloj havas rezistojn kiuj nur ŝanĝiĝas iomete pro [[temperaturo]], tempo aŭ funkcitensio. Varieblaj rezistaĵoj povas esti uzitaj por adapti cirkvitelementojn (kiel ekzemple laŭtoregilo aŭ [[lampo]]j pli malhelaj), aŭ kiel sentado de aparatoj por lumo, humideco, forto, aŭ kemia agado.

Rezistiloj estas oftaj elementoj de elektraj cirkvitoj kaj elektronikaj cirkvitoj kaj estas ĉieaj en elektronika ekipaĵo. Praktikaj rezistiloj kiel diskretaj komponentoj povas esti kunmetitaj de diversaj kunmetaĵoj kaj formoj. Rezistiloj ankaŭ estas efektivigitaj ene de integraj cirkvitoj. La elektra funkcio de rezistilo estas precizigi memstare rezistancon: oftaj komercaj rezistiloj estas produktitaj en vico de pli ol naŭ grandecoj. La nominala valoro de la rezisto falas ene de la produktadeltenivo, indikita sur la komponento.

Ili havas [[kodo]]jn por scii la valoron de la rezistilo.

La kodo estas jenaj:
* 0 estas nigra
* 1 estas bruna
* 2 estas ruĝa
* 3 estas oranĝkolora
* 4 estas flava
* 5 estas verda
* 6 estas blua
* 7 estas purpura
* 8 estas griza
* 9 estas blanka

legataj de maldekstre al dekstre, la du unuaj koloroj konsistigas nombron de du ciferoj, la tria indikas potencon de dek, per kiu oni multobligu tiun nombron.

Do ekzemple, rezistilo de 4,7 kilomoj kodiĝas jene: flava, purpura, ruĝa.

Oni kalkulas tiel: 4,7 kilomoj estas 4700 [[omo]]j, do 47 x 100, kaj 100 estas 10 potenco 2, do pro tio la potenca koloro estas ruĝa.

Kaj estas kvara koloro por montri kiel preciza estas la valoro, sed la koloroj estas iom malsamaj kompare al la ĉi-supraj (ekzemple ili inkluzivas oran pri ± 5 %, kaj arĝentan pri ± 10 %…)

La valoroj de rezistancoj estas elektataj plejparte de specialaj serioj de [[preferaj nombroj]] E3, E6, E12, E24, E48, E96, E192.

== Teorio de operacioj ==
[[Dosiero:UIR.png|eta|dekstra|La rezistilo ''R'', <br /> [[elektra kurento|kurento]] ''I'' kaj <br /> [[elektra tensio|tensio]] ''U'']]
=== Leĝo de Omo ===
{{Ĉefartikolo|Leĝo de Omo}}
==== Unua leĝo de Omo ====
La unua leĝo de Omo esprimas la proporcion inter la elektra tensio kaj la elektra kurento. Ĝi estas priskribita per la matematika formulo:

:<math>R=\frac{U}{I}</math>

kie <math>U</math> estas la tensio (esprimita en [[Volto]]) inter la ekstremaĵoj de la konduktilo, kaj <math>I</math> estas la elektra kurento trafluanta ĝin.

==== Dua leĝo de Omo ====
La dua leĝo de Omo permesas kalkuli la elektran rezistancon de konduktilo, se vi scias la karakterizojn fizikan kaj ĝeometran. Ĝi estas priskribita per la matematika formulo:

:<math>R=\rho \frac{l}{A}</math>

kie <math>l</math> estas la longo de la konduktilo (esprimita laŭ [[metro]]j), <math>A</math> ĝia sekcio (esprimita de la kvadratoj de metroj ), kaj <math>\rho</math> estas parametro, kiu dependas je la konduktilo kaj la temperaturo.

=== Seriaj kaj paralelaj rezistiloj ===
{{Ĉefartikolo|Seria kaj paralela cirkvitoj}}
En [[elektrotekniko]] kaj [[elektroniko]], komponantoj de [[elektronika cirkvito]] povas esti koneksaj ''serie'' aŭ ''paralele''. Komponantoj koneksaj serie estas koneksaj laŭ sola vojo, tiel la sama [[elektra kurento|kurento]] fluas tra ĉiuj komponantoj. Komponantoj koneksaj paralele estas koneksaj tiel ke la sama [[elektra tensio|tensio]] estas aplikita al ĉiuj komponantoj. Cirkvito komponita nur el komponantoj koneksaj serie estas ''seria cirkvito''. Cirkvito komponita nur el komponantoj koneksaj paralele estas ''paralela cirkvito''. En seria cirkvito [[elektra tensio]] trans la cirkvito estas sumo de elektraj tensioj trans ĉiuj komponantoj. En paralela cirkvito la tuteca kurento estas sumo de kurentoj tra ĉiuj komponantoj.

==== Seriaj rezistiloj ====
{| class=wikitable
| [[Dosiero:Resistors in series.svg|250x200px]] <br /> Serie koneksaj rezistiloj
|}

La tuteca [[elektra rezistanco|rezistanco]] de serie koneksaj rezistiloj egalas al sumo de iliaj apartaj rezistancoj:

: <math>R = R_1 + R_2 + R_3 + \cdots + R_n</math>

==== Paralelaj rezistiloj ====
{| class=wikitable
| [[Dosiero:Resistors in parallel.svg|250x200px]] <br /> Paralele koneksaj rezistiloj
|}

La tuteca [[elektra rezistanco|rezistanco]] de paralele koneksaj rezistiloj egalas al inverso de sumo de inversoj de iliaj apartaj rezistancoj:

: <math>R = \frac{1}{\frac{1}{R_1} + \frac{1}{R_2} + \cdots + \frac{1}{R_n} }</math>

Ĉi tio estas iam skribata kiel

: <math>R = R_1 {\|} R_2 {\|} \dots {\|} R_n </math>

La elektra kurento estas disdividata inter la komponantoj inverse proporcie al iliaj rezistancoj:

:<math>\frac{I_i}{I_j} = \frac{R_j}{R_i}</math>

== Desegno de rezistiloj en skemoj ==
=== Cirkvitoj kun rezistiloj ===
En [[seria kunigado]], la '''rezistancoj''' sumiĝas

[[Dosiero:Zaporedna vezava uporov.png|400ra]]

''
R=R<sub>1</sub>+R<sub>2</sub>+R<sub>3</sub>+…+R<sub>N</sub> .

''

En [[paralela kunigado]] sumiĝas la '''konduktancoj''' (grandoj inversaj al la rezistancoj)

[[Dosiero:Vzporedna vezava uporov.png|400ra]]

''
1/R=1/R<sub>1</sub>+1/R<sub>2</sub>+1/R<sub>3</sub>+…+1/R<sub>N</sub> .
''

En kazo de kompleksa cirkvito, oni disdividas ĝin en simplajn subcirkvitojn, kie rezistiloj estas kunigitaj jen serie, jen paralele, kaj anstataŭas ilin per unu nura ekvivalenta rezistilo, kalkulita laŭ la ĉi-supraj indikoj. Oni refaras tiun proceduron ĝis kiam la tuta cirkvito resumiĝas al unu nura rezistilo.
:Noto: tiu metodo ne ĉiam efikas, kelkaj kompleksaj cirkvitoj ne povas esti kalkulitaj tiel (ekz. cirkvito en formo de kubo, kun rezistilo sur ĉiu eĝo.)

== Tipoj ==
[[Potenciometro]] (aŭ valormodifebla rezistilo) estas tipo de rezistilo kun tri kontaktoj. Ĝi havas glitan kontakton sur strio de rezista substanco. Per movo de la glitkontakto oni reguligas la rezistancon.

[[Termistoro]] estas rezistilo, kies [[rezistanco]] varias laŭ ĝia [[temperaturo]].

== Potencdisipado ==
[[Dosiero:Electronic-Axial-Lead-Resistors-Array.png|eta|230px|dekstre|Akso-kondukitaj rezistiloj.]]
Rezistiloj estas taksitaj laŭ sia maksimumpotencdisipado. Diskretaj rezistiloj en solidsubstanca elektroniksistemo estas tipe taksitaj 1/10, 1/8, aŭ 1/4 vatoj. Ili kutime absorbas multe malpli da vatoj da elektra potenco kaj postulas nur malmulte da atento al ilia potencrangigo.

Rezistiloj postulataj por disipi grandajn kvantojn de potenco, precipe uzataj en elektroprovizoj, elektro-konvertaj cirkvitoj, kaj efektamplifikatoroj, estas ĝenerale referencataj kiel potencrezistiloj; tiu nomo estas loze aplikita al rezistiloj kun potencrangigoj de 1 vato aŭ pli granda. Potencrezistiloj estas fizike pli grandaj kaj eble ne uzas la preferatajn valorojn, kolorkodojn, kaj eksterajn pakaĵojn priskribitajn aparte.

Se la meza potenco disipita per rezistilo estas pli ol sia potencrangigo, difekto en la rezistilo povas okazi, permanente ŝanĝante sian reziston; tio estas aparta de la reigebla ŝanĝo en rezisto pro ĝia temperaturkoeficiento kiam ĝi varmiĝas. Troa potencdisipado povas levi la temperaturon de la rezistilo al punkto kie ĝi povas bruligi la cirkvitplatenon aŭ apudajn komponentojn, aŭ eĉ kaŭzi fajron. Ekzistas flamrezistaj rezistiloj kiuj malsukcesas (malferma cirkvito) antaŭ ol ili trovarmigas danĝere.

Ĉar malbona aercirkulado, alta altitudo, aŭ altaj funkciigaj temperaturoj povas okazi, rezistiloj povas esti precizigitaj kun pli alta indicita disipado ol estas spertaj en servo. Ĉiuj rezistiloj havas maksimuman tensiorangigon; tio povas limigi la potencdisipadon por pli altaj rezistvaloroj.

== Neidealaj trajtoj ==
Praktikaj rezistiloj havas serioinduktancon kaj malgrandan paralelan kapacitancon; tiuj specifoj povas esti gravaj en altfrekvencaj aplikoj. En malbrua amplifilo aŭ antaŭ-ampero, la bru-karakterizaĵoj de rezistilo povas esti studenda temo.

La temperaturkoeficiento de la rezisto ankaŭ povas naski zorgon en kelkaj precizecaplikoj.

La nedezirata induktanco, troa bruo, kaj temperaturkoeficiento estas plejparte dependaj de la teknologio uzita en produktado de la rezistilo. Ili ne estas normale precizigitaj individue por akurata familio de rezistiloj produktita por uzi specialan teknologion.<ref>Middleton, Wendy; Van Valkenburg, Mac E. (2002). ''Reference data for engineers: radio, electronics, computer, and communications'' (9a eld.). Newnes. pp. 5–10. ISBN 0-7506-7291-9.</ref> Familio de diskretaj rezistiloj ankaŭ estas karakterizita laŭ sia formofaktoro, t.e., la grandeco de la aparato kaj la pozicio de antaŭecoj (aŭ terminaloj) signifaj en la praktika produktado de cirkvitoj uzantaj ilin.

Ankaŭ praktikaj rezistiloj estas precizigitaj kiel havigo de maksimuma potenc-rangigo kiu devas superi la anticipitan potencdisipadon de tiu rezistilo en speciala serilokaro: tio naskas plejparte zorgon en potencaj elektronikaplikoj. Rezistiloj kun pli altaj potencrangigoj estas fizike pli grandaj kaj povas postuli varmeclavujojn. En alttensia serilokaro, foje devas esti atentita al la indicita maksimuma labortensio de la rezistilo. Dum ekzistas neniu minimumo laboranta kun tensio por antaŭfiksita rezistilo, malsukceso respondeci pri la maksimuma rangigo de rezistilo povas igi la rezistilon forbruligi kiam fluo estas prizorgita tra ĝi.

== Vidu ankaŭ ==
* [[Varistoro]]
* [[Elektra impedanco]]
* [[Termistoro]]

==Referencoj==
{{Referencoj}}

{{Projektoj|commonscat=Resistors}}

== Eksteraj ligiloj ==
* http://www.resistorguide.com/what-is-a-resistor/<!--en:A quite complete reference on different resistor types and applications-->
* http://www.lalena.com/audio/electronics/color{{404|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <!-- pt:Um bom guia para decifrar as cores de resistores   pt→eo:Unu _bom_ _guia_ _para_ _decifrar_ _as_ _cores_ _de_ _resistores_     en:A good guide to resistor labeling, common values, and color codes   en→eo:(A, _) bona (direkti, gvidi) (to, al) rezistilo _labeling_, (komuna, vulgara) valoroj, kaj (koloro, kolori, kolorigi) (moruoj, kodas, kodoj) -->
* http://sound.westhost.com/pots.htm {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20060901014342/http://sound.westhost.com/pots.htm |date=2006-09-01 }} <!-- pt:O guia dos iniciantes em potenciómetros   pt→eo:O _guia_ _dos_ _iniciantes_ _em_ _potenciómetros_     en:Beginner's guide to potentiometers, including description of different tapers   en→eo:_Beginner_'s (direkti, gvidi) (to, al) _potentiometers_, inkluzivante _description_ (da, de) malsama _tapers_ -->
* {{Retarkivo|2008|http://www.interq.or.jp/japan/se-inoue/e_resistor.htm An article describing many aspects of resistors, including materials, tapers, and color code}}
* {{Retarkivo|2006|http://www.seas.upenn.edu/ese/rca/calcjs.html "The Original Color Coded Resistance Calculator"}}

* {{Tradukita|lingvo= en |artikolo=Resistor|revizio=1179094569}}
{{Havenda artikolo|Rezistilo}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Elektrotekniko]]
[[Kategorio:Elektraj komponantoj]]