Vidi fonton por Natria nitrito

{{Vidu ankaŭ|Kalia nitrito}}
{{Tabela informkesto|Informkesto kemia substanco}}
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="4" align="right" width=10%
|-style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;"|<big><big>'''Natria nitrito'''</big></big>
|-
|colspan="2" style="text-align: center;"|<center>[[Dosiero:Sodium nitrite 2D.png|200px]]
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |'''Kemia strukturo de la<br />Natria nitrito'''
|-
|colspan="2" style="text-align: center;"|<center>[[Dosiero:Sodium nitrite 3D.png|200px]]
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |'''3D Kemia strukturo de la<br />Natria nitrito'''
|-
|colspan="2" style="text-align: center;"|<center>[[Dosiero:Sodium_nitrite_crystals.jpg|150px]]
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |'''Blankaj kristaloj de<br />natria nitrito'''
|-
||[[Kemia formulo]]||<big><center>'''NaNO<sub>2</sub>'''</center></big>
|-
|[[CAS-numero|CAS-numero-kodo]]||[https://commonchemistry.cas.org/detail?cas_rn=7632-00-0 7632-00-0]
|-
|[[ChemSpider|ChemSpider kodo]]||[http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.22689.html 22689]
|-
|[[PubChem|PubChem-kodo]]||
* [https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/24269 24269]
* [https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/23668193 23668193]
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |'''Fizikaj proprecoj'''
|-
|[[Aspekto]]||Blanka aŭ iomete flaveca solido
|-
|[[Molmaso]]||68,9953 g mol<sup>−1</sup>
|-
|[[Simplified molecular-input line-entry system|Smiles]]||N(=O)[O-].[Na+]
|-
|[[Denseco]]||2,168 g/cm<sup>3</sup>
|-
|[[Refrakta indico]]||{{refraktindico|T=20|λ=761|k=4.0|1.65}}
|-
|[[Fandopunkto]]||{{GdC|271}} ({{GdF|520}}; 544 K)<br />(malkomponiĝas ĉe {{GdC|320}})
|-
|[[Solvebleco]]||
* [[Akvo]]:71.4 g/100 mL ({{GdC|0}})
* 84.8 g/100 mL ({{GdC|25}})
* 160 g/100 mL ({{GdC|100}})
|-
|[[Solvebleco]]||
* [[Metanolo]]: solvebla
* [[Etanolo]]: solvebla
* [[Duetila etero|Etero]]: malmulte solvebla
|-
|[[Konstanto pri dissociigo de acidoj|Acideco (pKa)]]||
* [[Metanolo]]: solvebla
* [[Etanolo]]: solvebla
* [[Duetila etero|Etero]]: malmulte solvebla
|-
|[[Mortiga dozo (LD50)]]||
* 180&nbsp;mg/kg (muso, buŝa)
* 71&nbsp;mg/kg (homoj, buŝa)
|-
|[[Memsparka temperaturo]]||{{GdC|489}} ({{GdF|912}}; 762 K){{GdC|}}
|-
|[[E-numero|Nutro-aldonaĵo]]||E250
|- style="background: yellow; color: black"
|colspan="2" style="text-align: center;" |[[Deklaroj pri Risko kaj Sekureco|'''Sekurecaj Indikoj''']]
|-
|[[Listo da R-Deklaroj|Risko]]||[[Listo da R-Deklaroj#R8|R8]] [[Listo da R-Deklaroj#R25|R25]] [[Listo da R-Deklaroj#R50|R50]]
|-
|[[Listo da S-Deklaroj|Sekureco]]||[[Listo da S-Deklaroj#S(S1/2)|S(S1/2)]] [[Listo da S-Deklaroj#S45|S45]]
|- style="background: yellow; color: black"
|colspan="2" style="text-align: center;" |[[Ŝablono:Danĝerosimboloj|'''Pridanĝeraj indikoj''']]
|-
|colspan="2" style="text-align: center;" | [[Ŝablono:Danĝerosimboloj|'''Danĝero''']] {{Danĝerosimboloj|O|T|Xn}}
|- style="background: yellow; color: black"
|colspan="2" style="text-align: center;" |[[GHS pri klasado kaj etikedado de kemiaĵoj|'''GHS etikedigo de kemiaĵoj''']]
|-
|[[GHS Damaĝo-piktogramoj|GHS Damaĝo-piktogramo]]||<center>{{GHS Piktogramo|03|06}}{{GHS Piktogramo|09}}</center>
|-
|[[GHS pri klasado kaj etikedado de kemiaĵoj|GHS Signalvorto]]||Damaĝa substanco
|-
|[[GHS Deklaroj pri damaĝoj]]||{{H-Frazoj|272|301|319|400}}
|-
|[[GHS Deklaroj pri antaŭgardoj]]|| {{P-Frazoj|220|273|301+310|305+351+338}}
|-style="background: yellow; color: black"
|colspan="2" style="text-align: center with=50%;"|<center><small>Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo<br />({{GdC|25}} kaj 100 kPa)</small></center>
|}

'''Natria nitrito''', '''nitrito de natrio''' aŭ <big>'''NaNO<sub>2</sub>'''</big> estas neorganika komponaĵo de [[natrio]] kaj [[nitrita acido]], blanka aŭ flaveca kristala pulvoro, tre solvebla en akvo kaj [[Higroskopio|higroskopa]]. Ĝi uzatas kiel antaŭilo de variaĵo da organikaj kombinaĵoj, samkiel farmaciaĵoj, tinkturoj, pesticidoj, sed ĝi estas ĉefe konata kiel [[dieta suplemento|nutro-aldonaĵo]] por evitadi [[botulismo]]n.

== Sintezo ==
* En laboratorio, natria nitrito prepareblas per traktado de [[natria hidroksido]] kun miksaĵoj da nitrogena dioksido kaj [[nitrata oksido]]:
<big><center><math>\mathrm{2\;NaOH + NO_2 + NO \longrightarrow 2\;NaNO_2 + H_2O}</math></center></big>
* Nitrito de natrio povas prepariĝi per reduktado de [[natria nitrato]]:
<big><center><math>\mathrm{NaNO_3 + Pb \longrightarrow NaNO_2 + Pb}</math></center></big>
* Akva solvaĵo de [[natria karbonato]] reakcias kun gasmiksaĵo de [[nitrata oksido|nitrogena monooksido]] kaj [[oksigeno]]:
<big><center><math>\mathrm{2\;Na_2CO_3 + 4\;NO + O_2  \longrightarrow 4\;NaNO_2 + 2\;CO_2 \uparrow}</math></center></big>

== Reakcioj ==
* En laboratorio, natria nitrito uzatas por oksidigi [[natria nitrido|natrian nitridon]] al [[nitrata oksido]] kaj nitrogena dioksido:
<big><center><math>\mathrm{2\;NaN_3 + 2\;NaNO_2 + H^+\longrightarrow 3\;N_2 \uparrow 2\;NO \uparrow + 2\; H_2O + 2 \; Na^+}</math></center></big>
* Supra ol {{GdC|330}} natria nitrito malkomponiĝas (en la aero) al natria oksido, nitrogena oksido kaj nitrogena dioksido:
<big><center><math>\mathrm{2\;NaNO_2 \longrightarrow Na_2O + NO \uparrow + NO_2 \uparrow}</math></center></big>
* Natria nitrito povas uzati en la produktado de [[nitrita acido]] pere de [[sulfata acido]]. Ĉi-reakcio produktas [[nitrita acido|nitritan acidon]] kaj [[natria sulfato|natrian sulfaton]]:
<big><center><math>\mathrm{2\;NaNO_2 + 2\;H_2SO_4 \longrightarrow 2\;HNO_2 + Na_2SO_4}</math></center></big>
* La [[nitrita acido]] tiam, sub normalaj kondiĉoj, malkomponiĝas:
<big><center><math>\mathrm{2HNO_2  \longrightarrow NO \uparrow + NO_2 \uparrow  + H_2O}</math></center></big>
* La nitrogena dioksido povas deturniĝi al kondensilo aŭ aparato por frakcia distilado por reakcii kun akvo, estigante [[nitrata acido|nitratan acidon]]:
<big><center><math>\mathrm{2\;NO_2 + H_2O \longrightarrow HNO_3 + HNO_2}</math></center></big>

== Toksologio ==
Kvankam ĉi-kemiaĵo preventas bakteridiskreskon, ĝi povas esti toksa el altaj dozoj por bestoj kaj homoj. Mortiga dozo por ratoj kuŝas ĉirkaŭ 180&nbsp;mg/kg kaj por homoj 71&nbsp;mg/kg, signifante ke 65-kg homo konsumanta pli ol 4,6 g da natria nitrito povas rezulti en morto.

Por preventi toksecon, natria nitrito, (miksita kun [[natria klorido|salo]]) komerce trovebla kiel nutro-aldonaĵo, ricevas rozkoloran pigmenton por eviti konfuzon kun la kuirsalo aŭ sukero. Nitritoj okazas nature en vegetaloj laŭ signifoplenaj kvantoj.

Tamen, esploroj faritaj en [[Portugalio]] trovis reziduajn nitritajn nivelojn en 34 specimenoj de vegetaloj, inklude de malsamaj variaĵoj da [[brasiko]]j, [[laktuko]], [[spinaco]], [[petroselo]] kaj [[rapo]]j, en niveloj kiuj varias inter 1,1 kaj 57&nbsp;mg/kg, ekzemple de blankaj [[florbrasiko]]j (3,49&nbsp;mg/kg) kaj verdaj florbrasikoj (1,47&nbsp;mg/kg). Bolado de vegetaloj malpliigas nitratojn, sed ne nitritojn.

Freŝa viando enhavas 0,4-0,5&nbsp;mg/kg da nitritoj kaj 4–7&nbsp;mg/kg da nitratoj (10–30&nbsp;mg/kg da nitrato en viandoj peklitaj). La ĉeesto de nitritoj en bestohistoj estas metabola konsekvenco de [[nitrata oksido]], kiu estas grava [[nervotransigilo]]. Nitrata oksido povas esti rekreita ekde nitrata-oksida sintazo per uzo de [[arginino]] aŭ ekde ingestita nitrato aŭ nitrito.

== Kanceraj efektoj ==
La ĉefa prizorgo rilate al natria nitrito estas la formado de kancerogenaj [[nitrozamino]]j kiam viandoj estas tro kuiritaj aŭ tro rostitaj. Tiaj kancerogenaj nitrozaminoj povas ankaŭ estiĝi pere de reakcio de nitrito kaj sekundaraj aminoj sub acidaj kondiĉoj (tiel kiel okazas en la homa stomako), kaj ankaŭ dum la peklaj procezoj uzataj por viandokonservado. Dietaj fontoj de nitrozaminoj inkludas viandojn peklitajn per natria nitrito samkiel sekigitajn saligitajn fiŝojn.

En 1920, iu signifoplena ŝanĝo en la praktikoj pri viandopeklado rezultis en malpliigo da 69% en la averaĝa nitrita enhavo. Ĉi-evento antaŭas la komencon de drasta malkresko<ref>[http://ije.oxfordjournals.org/content/30/1/181.full Oxford Journals]</ref> rilate al mortoj pri intestokancero en [[Usono]]. En 1970, oni malkovris ke [[vitamino C|askorbata acido]], iu antioksidanto, inhibas nitrozaminan formiĝon. Konsekvence, aldono de minimume 550 ppm da askorbata acido necesas en viandoj manufakturitaj en [[Usono]].

Kelkfoje, fabrikantoj uzas eritorbatan acidon, iu pli malaltkosta, sed tre efika izomero de la askorbata acido. Krom tio, kelkaj fabrikantoj inkludas [[Vitamino E|alfa-tokoferolon]] por inhibi produktadon de nitrozamino. Alfa-tokoferolo, askorbata acido kaj eritorbata acido, ĉiuj inhibas nitrozaminan produktadon pro iliaj oksidiĝo-reduktiĝaj proprecoj.

Askorbata acido, ekzemple, estigas dehidroaskorbata acido, kiam oksidita, kiu, en ĉeesto de nitrozonio(N≡O<sup>+</sup>), iu potenca nitrozigagento formita ekde natria nitrito, malpliigas la nitrozonion al [[nitrata oksido]]. La nitrozonia jono estigita en acidaj nitritaj solvaĵoj ordinare misnomiĝas nitroza anhidrido, iu malstabila nitrogena oksido kiu ne ekzistas [[In vitro|eksperimente]].

Troa konsumo de natritoj asociiĝas al krizoj da seriozaj kapdoloroj al individuoj kiuj jam suferas pri tio. Iu esploro trovis rilaton inter ofta alta ingestado de peklitaj viandoj kun rozkolora salo<ref>[https://books.google.com.br/books?id=906Ye4nM9A4C&pg=PA11&dq=%22sodium+nitrite%22+rose+colour&hl=en&sa=X&ved=0CCoQ6AEwAGoVChMIyJTa1fSKyAIVxG8UCh3GaQG2#v=onepage&q=%22sodium%20nitrite%22%20rose%20colour&f=false Comprehensive Practical Organic Chemistry: Qualitative Analysis], V.K. Ahluwalia, S. Dhingra</ref> kaj la kronike obstrukciva pulma malsano. Esploristoj asertas ke altaj kvantoj da nitritoj en viandaĵoj respondecas, tamen, la teamo ne pruvis la nitritan teorion. Krom tio, la studoj ne elmontris ke la nitritoj aŭ peklitaj viandoj kaŭzas altajn nivelojn da pulmaj malsanoj, ili nur asocias. La esploristoj nur indikas multajn riskofaktorojn, sed ili komentis ke ili ne povas forigi ĉiujn nemezureblajn kaŭzojn rilate al la kronike obstrukciva pulma malsano.

== Literaturo ==
* [https://www.sigmaaldrich.com/US/en/product/aldrich/563218 Sigma Aldrich]
* [http://www.meatsafety.org/ht/d/sp/i/45243/pid/45243 Meat Safety] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20150928072228/http://meatsafety.org/ht/d/sp/i/45243/pid/45243 |date=2015-09-28 }}
* [http://www.livestrong.com/article/416466-the-harmful-effect-of-sodium-nitrite-in-food/ Live Strong]
* [http://www.livescience.com/36057-truth-nitrites-lunch-meat-preservatives.html Live Science]
* [http://healthyeating.sfgate.com/sodium-nitrate-vs-sodium-nitrite-9064.html Healthy Eating] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20151004172027/http://healthyeating.sfgate.com/sodium-nitrate-vs-sodium-nitrite-9064.html |date=2015-10-04 }}
* [http://healthyeating.sfgate.com/harmful-effect-sodium-nitrite-food-11184.html Healthy Eating] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20151008020701/http://healthyeating.sfgate.com/harmful-effect-sodium-nitrite-food-11184.html |date=2015-10-08 }}
* [http://www.healthychild.org/how-to-avoid-added-nitrates-and-nitrites-in-your-food/ Healthy Child] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20150923042807/http://www.healthychild.org/how-to-avoid-added-nitrates-and-nitrites-in-your-food/ |date=2015-09-23 }}
* [http://www.ukfoodguide.net/e250.htm The UK Food Guide] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20151003220645/http://www.ukfoodguide.net/e250.htm |date=2015-10-03 }}
* [https://books.google.com.br/books?id=s_sBKJNf184C&pg=PA1415&dq=sodium+nitrite&hl=en&sa=X&ved=0CDMQ6AEwAmoVChMIvc_u3dKKyAIVwwQaCh1BUAgp#v=onepage&q=sodium%20nitrite&f=false The International Pharmacopoeia, Volume 1], World Health Organization
* [https://books.google.com.br/books?id=6mGmxYqqiREC&pg=PA235&dq=sodium+nitrite&hl=en&sa=X&ved=0CDoQ6AEwBDgKahUKEwiEvKCm3YrIAhWDs9sKHRLFAHk#v=onepage&q=sodium%20nitrite&f=false Food Additive Toxicology], Maga

{{Neorganikaj saloj de natrio}}
{{Organikaj saloj de natrio}}

== Referencoj ==
{{Referencoj|3}}

{{Portalo|Kemio}}
{{Projektoj}}
{{Ĝermo|kemio}}

[[Kategorio:Natriaj kombinaĵoj]]
[[Kategorio:Nitritoj]]