Vidi fonton por Konvekto

[[Dosiero:Convection-snapshot.png|eta|320px|dekstra|Ĉi tiu figuro montras [[kalkulo]][[simulado]]n pri termika konvekcio en la [[Termantelo]]. Koloroj pli proksimaj al ruĝo de la [[varma punkto|varmaj punktoj]] estas varmaj areoj kaj koloroj pli proksimaj al bluo estas en varmetaj kaj malvarmaj areoj. Varma materio (malpli densa) en la malsupra limo-tavolo sendas kolonojn de varma materio supren, kaj inverse malvarma materio de la supro moviĝas suben.]]

'''Konvekto''' ({{Lang-la|convectum}}, perfektparticipo de ''convehere'' = kunigi, alporti) aŭ '''konvekcio''' (Vd la [[Konvekto#Lingva noto|suban lingvan noton]]) estas unu el tri manieroj pri [[varmotransdono|varmotransporto]] <!-- [[:de:Wärmeüberleitung]];[[:en:Heat transfer]]; [[:es:Transferencia de calor]]--> de [[varmo|varmoenergio]] de unu loko al alia. La aliaj du metodoj estas la [[varmokondukto]] kaj la [[varmoradiado]].

En [[fluaĵo]]j, konvekto ĉiam estas ligita kun transporto de partikloj, kiuj enhavas varmoenergion. En ne-[[deformiĝo|deformiĝeblaj]] [[solido|solidkorpoj]] aŭ en [[vakuo]] sekve ne eblas konvekcio - sed oni povas transporti varmon aŭ malvarmon al solidkorpojn per ''trudata konvekto'' de fluaĵo. Konvekcio en [[gaso]]j aŭ [[likvaĵo]]j preskaŭ ne estas evitebla. Ankaŭ eroj de solidkorpoj povas partopreni je konvekto en [[fluaĵo]]j, vidu ekzemple [[fluidigado]]n <!--(germanlingve: [[:de:Wirbelschicht]], anglalingve: [[:en:fluidization]])-->.

== Leĝo de Neŭtono pri malvarmiĝo ==
La varmotransdona versio de tia leĝo de Neŭtono, kiu postulas konstantan varmotransdonan koeficienton, asertas, ke la proporcio de varmoperdo de iu [[korpo (fiziko)|korpo]] estas proporcia al la diferenco de temperaturoj inter la korpo kaj ĝia ĉirkaŭaĵo.

La vario de varmotransdono laŭ tiaj cirkonstancoj estas donita sube.

La leĝo de Neŭtono pri malvarmiĝo estas analoga al la [[diferenciala ekvacio]] de la [[Varmokondukto#Leĝo de Fourier|leĝo de Fourier]] uzata pri [[varmokondukto]]:

:<math> \frac {dQ}{dt}=h\cdot A\cdot (T(t)-T_{\text{R}})=h\cdot A \cdot \Delta T(t) \ ,</math>
kie
:<math> Q </math> estas la [[termika energio]] ([[SI]] unuo: [[ĵulo]]).
:<math> h </math> estas la varmotransdona koeficiento (supozita sendependa de T) ([[SI]] unuo: W/(m<sup>2</sup> K))
:<math> A </math> estas la varmotransdona areo (SI unuo: m<sup>2</sup>)
:<math> T </math> estas la temperaturo de la objektosurfaco ([[parieto|parieta]] surfaco supozita egala interne kaj ekstrere laŭ tiu aproksimado) ([[SI]] unuo: [[K]])
:<math> T_{\mathrm{R}} </math> estas la temperaturo de la ĉirkaŭaĵo; t.e. la temperaturo for de la surfaco ([[SI]] unuo: K)
:<math> \Delta T(t)=T(t)-T_{\mathrm{R}}</math> estas la tempodependa temperatura [[gradiento]] inter la ĉirkaŭaĵo kaj la objekto ([[SI]] unuo: K).

La varmotransdona koeficiento '''h''' dependas de la fizikaj proprecoj de la [[fluaĵo]] kaj de fizikaj kondiĉoj laŭ kiu konvekto okazas. Konsekvence, simpla uzebla varmotransdona koeficiento (iu, kiu malforte varias tra la temperaturdiferencaj gamoj okazante dum malvarmigado kaj varmigado) devas esti deduktita aŭ eksperimente trovita por ĉiu sistemo, kiu povas esti analizita uzante la supozon, ke validas la Neŭtona leĝo.

[[Dosiero:Krzywa ostygania.svg|eta|320px|Grafikaĵo pri malvarmiĝo: [[eksponenta malkresko]] de temperaturo al la [[asimptoto|asimptota]] ĉirkaŭaĵa temperaturo T<sub>R</sub>. ]]
Pli detale, oni povas difini koeficienton <math>\alpha</math> laŭ la ekvacio:
:<math> {\frac {d} {dt}} {\frac {\partial} {\partial A}} Q = \alpha \Delta T \ . </math>
De la supra [[diferencialo|diferenciala]] formulaĵo, la [[integralo]] povas esti derivita:

La kvanto da varmo donita per la varmofonto ĉe la interfaco de [[korpo (fiziko)|korpoj]] de <math>A</math> areo dum tempo <math>t</math>estas proporcia al la temperaturdiferenco de ĉi tiuj korpoj (supozante ke ĝi restas konstanta dum ĉi tiu tempo):
:<math> Q(t) = \alpha \cdot t \cdot A \cdot \Delta T \ .</math>
Se la interna termika konduktivo estas multe pli granda ol la varmotransdona koeficiento <!--(alie: malgranda Biot-nombro)-->, tiam preskaŭ unuforma temperaturo estas metita enen (se la tuta surfaco ankaŭ estas la sama) kaj tiam la korpomalvarmiĝa ekvacio povas esti skribata tiele:

:<math>{\frac{\partial T(t)} {\partial t}} = k (T_\mathrm{R} -T(t)) = k \cdot \Delta(t) \ .</math>

Ĉi tie la koeficiento estas <math> k = {\frac {\alpha A} {C}}</math>, kie <math> C </math> estas la [[varmokapacito]] de la korpo (konsiderante ke <math> d Q = C d T</math>).

De ĉi tiu ekvacio, estas facile vidi, ke la korpotemperaturo (kies la origina temperaturo estis <math> T_{0} </math>), en tia situacio, [[eksponenta funkcio|eksponente]] alproksimiĝos al la temperatura medio <math> T_{\mathrm {R}}</math>:

:<math>T(t) = T_{\mathrm{R}} + e^{-kt} (T_{0} - T_{\mathrm{R}})</math>.

== Lingva noto ==
Laŭ la "Scienca kaj Teknika Terminaro" eldonita de [[Japana Esperanto-Instituto]] ([[Tokio]], [[1956]]) estas malgranda diferenco inter la du iomete malsamaj vortoj:

'''konvekcio''' estas vertikala aermoviĝo, kaj
'''konvekto''' estas forfluado de varmo de unu korpo al alia.

== Bildaro ==
<gallery>
Dosiero:Convection.png|Skemo pri cirkulado de fluaĵo super varma fonto.
Dosiero:Kuehlkoerper2.jpg|Natura konvekto (konvekcio): malvarmigaj [[radiadilo]]j por [[elektronika cirkvito|elektronikaj cirkvitoj]].
Dosiero:Prozessorkuehler kupfer 1HE.jpg|Trudata konvekto: malvarmigo de [[mikroprocesoro]] sur radiadilo per [[ventolilo]].
Dosiero:KKP Auslauf.jpg|[[Malvarmiga turo]] de [[nuklea centralo]] kaj ties altiĝanta vaporiĝita akvo, la [[hiperbolo|hiperboloida]] formo de la turo faciligas la konvekcion de la [[akvovaporo]].
</gallery>

== Vidu ankaŭ ==
* [[Fluidodinamiko]]
* [[Leĝoj de Newton pri movo]]
* [[Neŭtona leĝo pri universala gravito]]
* [[Varmointerŝanĝilo]]
* [[Varmotransigilo]]
* [[Varmokondukto]]
* [[Varmotransdono]]
* [[Varmoradiado]]

== Eksteraj ligiloj ==
{{Commons category|Convection}}
* [http://energy.concord.org/energy2d/ Energy2D: Interactive Heat Transfer Simulations for Everyone] ({{en}})

[[Kategorio:Fundamentaj fizikaj konceptoj]]
[[Kategorio:Varmotekniko]]