Vidi fonton por Gabriel Lamé

{{Informkesto sciencisto
   |nomo                =<span style="text-shadow:gray 4px 4px 2px;"><span style="color:yellow;"><big><big>'''Gabrielo Lameo<br />(1795–1870)'''</span></big></big></span>
   |dosiero            =Gabriel-Lam%C3%A9.jpeg
   |priskribo           =franca matematikisto kaj fizikisto.
   |dato de naskiĝo    =[[22-a de julio]] [[1795]]
   |loko de naskiĝo    =[[Tours]], {{FRA}}
   |dato de morto       =[[1-a de majo]] [[1870]]
   |loko de morto       =[[Parizo]], {{FRA}}
   | alma_mater          =Politeknika lernejo de Parizo<br />Minlernejo de Parizo<br />[[Sorbono|Universitato de Parizo]]
}}

'''Gabriel Lamé''' (1795-1870) estis franca matematikisto kaj fizikisto, kiu alportis esencajn kontribuaĵojn por la teorioj pri la ekvacioj aŭ partaj diferencialoj per la uzado de la kurboliniaj koordinatoj kaj al la matematika teorio pri elasteco. La koeficientoj <math>h_i</math> de la kurboliniaj koordinatoj ankoraŭ hodiaŭ estas nomataj "Koeficientoj de Lameo"<ref>[http://www.encyclopediaofmath.org/index.php/Lam%C3%A9_coefficients Encyclopedia of Mathematics]</ref>. Liaj laboroj estis majstre studitaj de Bernhard Riemann (1826-1866), Gaston Darboux (1842-1917), Gregorio Ricci-Curbastro (1853-1925) kaj Tullio Levi-Civita (1873-1941).

== Biografio ==
Same kiel la plejmulto el la tiamaj matematikistoj, Lameo vizitadis la Politeknikan Lernejon de Francio, kie li enmatrikuliĝis en 1813 kaj diplomiĝis en 1817. Pli malfrue li studis en la Minlernejo kie li diplomiĝis en 1820. Lia intereso pri geometrio montriĝis en lia unua artikolo: “Mémoire sur les intersections des lignes et des surfaces” (1816–1817)<ref>Memorlibro pri la komunaĵoj inter linioj kaj surfacoj (1816–1817).</ref>. Lia venonta dokumento: "Examen des différentes méthodes employées pour résoudre les problèmes de géométrie" (1818)<ref>Analizo pri la malsamaj metodoj uzataj por solvi la problemojn pri geometrio (1818)</ref>, enhavis novan metodon por kalkulado de anguloj inter la facoj kaj eĝoj de kristaloj.

En 1820, Lameo akompanis [[Émile Clapeyron|Emilio Klapejrono]] (1799-1864) al [[Rusio]]. Li estis nomumita direktoro de la Lernejo pri Pontoj kaj Ŝoseoj en [[Sankta Petersburgo]], kie li instruis analizon, fizikon, mekanikon kaj kemion. Li ankaŭ okupiĝis je dezajnoj pri ŝoseoj, fervojoj kaj pontoj kiuj estis konstruotaj en la urbo. Li ankaŭ kunlaboris kun Petro Dominiko Bazajno (1786-1838) en la verko "Traité élémentaire du calcul intégral"<ref>[https://books.google.com.br/books?id=bCBWAAAAcAAJ&pg=PA1&dq=Trait%C3%A9+%C3%A9l%C3%A9mentaire+du+calcul+int%C3%A9gral&hl=pt-BR&sa=X&ei=MvPtVLfVLPWRsQTy8ILgBQ&ved=0CDsQ6AEwBA#v=onepage&q=Trait%C3%A9%20%C3%A9l%C3%A9mentaire%20du%20calcul%20int%C3%A9gral&f=false Elementa traktaĵo] pri [[Integrala kalkulo]].</ref>, publikigita en Sankta Petersburgo, en 1825. En 1832, li reiris al Parizo kie li pasis la resto de sia kariero kaj vivo.

Kelkaj monatoj post lia reiro al Parizo, Lameo kuniĝis al Klapejrono kaj al la Fratoj Flachat -- (Eŭgeno Flaŝao (1802-1873) kaj Adolfo Flaŝao (1801-1877) -- por fondi firmaon pri inĝenierado. Tamen, li lasis la firmaon en 1832 por akcepti katedron pri fiziko en la Politeknita Lernejo, kie li restis ĝis 1844. En 1836, li estis nomumita ĉefinĝeniero de la minejoj kaj li ankaŭ envolviĝis en la konstruado de fervojo inter Parizo kaj [[Versajlo]] kaj el Parizo ĝis St Germain, kiu inaŭguriĝis en 1837.

En 1843 la Pariza Akademio de Sciencoj akceptis lin kiel anstataŭanton de Louis Puissant (1769-1843), kiu estis mortinta, en la departemento pri geometrio. En 1844, li fariĝis ekzamenanto pri matematika fiziko kaj probableco en la [[Sorbono|Universitato de Parizo]]. En 1851 li okupis la katedrojn pri matematika fiziko kaj probableco en la universitato. En 1862 li surdiĝis kaj rezignis al siaj postenoj. Li restis for el la universitato ĝis sia morto, en 1870. Malgraŭ la agitita kaj maltrankvila panoramo de la politika klimato, Lameo sukcesis vivi serenan kaj kvietan akademian karieron. Lia sola kaj strikta konektilo kun la politiko estis lia verko: Esquisse d'un traité de la République<ref>Skizo pri traktaĵo de la respubliko.</ref>, [[1848]]

Li aktivis en tre ampleksa varieco pri malsimilaj temoj. Tre ofte, problemoj pri inĝenieraj taskoj kiujn li plenumis, kondukis lin al studoj pri matematikaj demandoj. Ekzemple, lia laboro pri la stabileco de la volboj kaj en la projektoj pri pendpontoj rezultis en liaj konceptoj de la teorio pri elasteco. Fakte tiu ne estis mallongdaŭra intereso, ĉar Lameo faris signifoplenajn kontribuaĵojn rilate al tiu temo. Alia ekzemplo estas lia laboro pri la [[varmokondukto|varmokonduktado]] kiu rezultis en lia ĝenerala teorio pri la kurboliniaj koordinatoj.

Kurboliniaj koordinatoj montriĝis tre potenca ilo en la manoj de Lameo. Li uzis ilin por transformi la ekvacion de Pierre-Simon Laplace (1749-1827) en elipsoidajn koordinatojn kaj poste apartigi la variablojn kaj solvi la ekvacion. La registrita marko en la kariero de Lameo estis ŝanĝi de unu temo al alia per tre logika maniero sed li ĉiam finis la studadon de la problemoj tre alia ol la originala formo.

Lia nomo aperas kune kun [[Listo de la 72 nomoj sur la Eiffel-Turo|72 aliaj en la Turo Eiffel]].

== Selektita verkaro ==
* [http://gallica.bnf.fr/Catalogue/noticesInd/FRBNF30728116.htm#listeUC Examen des différentes méthodes employées pour résoudre les problèmes de géométrie] ( Vve Courcier, [[1818]])
* [https://books.google.com.br/books?id=bCBWAAAAcAAJ&pg=PA1&dq=Trait%C3%A9+%C3%A9l%C3%A9mentaire+du+calcul+int%C3%A9gral&hl=pt-BR&sa=X&ei=MvPtVLfVLPWRsQTy8ILgBQ&ved=0CDsQ6AEwBA#v=onepage&q=Trait%C3%A9%20%C3%A9l%C3%A9mentaire%20du%20calcul%20int%C3%A9gral&f=false Traité élémentaire du calcul intégral], [[1825]], Pierre-Dominique Bazaine,Gabriel Lamé
* [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k94965v Cours de physique de l'Ecole Polytechnique. Tome premier, Propriétés générales des corps-Théorie physique de la chaleur] (Bachelier, [[1840]])
* [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k94970f Cours de physique de l'Ecole Polytechnique. Tome deŭième, Acoustique-Théorie physique de la lumière] (Bachelier, [[1840]])
* [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k94971s Cours de physique de l'Ecole Polytechnique. Tome troisième, Electricité-Magnétisme-Courants électriques-Radiations] (Bachelier, [[1840]])
* [https://books.google.com.br/books?id=zbI3AAAAMAAJ&printsec=frontcover&dq=inauthor:%22Gabriel+Lam%C3%A9%22&hl=pt-BR&sa=X&ei=8DvuVK3IOvCwsATcsIEg&ved=0CGUQ6AEwCA#v=onepage&q&f=false Electricité. Magnétisme. Courants électriques. Radiations], [[1840]]
* [https://books.google.com.br/books?id=B7I3AAAAMAAJ&printsec=frontcover&dq=inauthor:%22Gabriel+Lam%C3%A9%22&hl=pt-BR&sa=X&ei=8DvuVK3IOvCwsATcsIEg&ved=0CGwQ6AEwCQ#v=onepage&q&f=false Propriétés générales des corps. Théorie physique de la chaleur], [[1840]]
* [https://books.google.com.br/books?id=_NsPAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=inauthor:%22Gabriel+Lam%C3%A9%22&hl=pt-BR&sa=X&ei=ljzuVIz-OLiQsQTBo4HIAQ&ved=0CDQQ6AEwAjgK#v=onepage&q&f=false Acoustique. Théorie physique de la lumière], [[1840]]
* [https://books.google.com.br/books?id=EBxYAAAAcAAJ&pg=PA3&dq=Esquisse+d%27+un+trait%C3%A9+de+la+r%C3%A9publique+%281848%29&hl=pt-BR&sa=X&ei=WmnuVNTyI_CIsQTZ9oCoCA&ved=0CCAQ6AEwAA#v=onepage&q=Esquisse%20d'%20un%20trait%C3%A9%20de%20la%20r%C3%A9publique%20(1848)&f=false Esquisse d'un traité de la République], [[1848]]

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

== Literaturo ==
{{Div col|cols = 3}}
* [http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Lame.html Universitato de Sankta Andreo] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20150225071401/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Lame.html |date=2015-02-25 }}, Skotlando
* [https://tools.wmflabs.org/persondata/p/Gabriel_Lam%C3%A9 Personensuche]
* [http://www.worldcat.org/identities/lccn-n86-867963/ WorldCat Identities]
* [http://catalogue.bnf.fr/servlet/RechercheEquation;jsessionid=6D12823BBC9F896243E812BA2B814109?TexteCollection=HGARSTUVWXYZ1DIECBMJNQLOKP&TexteTypeDoc=DESNFPIBTMCJOV&Equation=IDP%3Dcb123918755&host=catalogue Bibliothèque Nationale de France]
* [http://annales.org/archives/x/lame.html Annales.org]
* [http://www.ce.berkeley.edu/~rlt/ce231/asst2/Lame.htm Universitato Berkeley] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20070311025448/http://www.ce.berkeley.edu/~rlt/ce231/asst2/Lame.htm |date=2007-03-11 }}
* [http://www.saint-petersburg.com/french/gabriel-lame/ Saint-Petersbourg.com]
* [http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830902436.html Encyclopedia.com]
* [https://books.google.com.br/books?id=qaREAAAAQBAJ&pg=PA118&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=iT3uVMniJrWTsQSgmYKoCQ&ved=0CDYQ6AEwAg#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false The Dialectic Relation Between Physics and Mathematics in the XIXth Century], Evelyne Barbin, Raffaele Pisano
* {{Structurae persono}}
* [http://fermatslasttheorem.blogspot.com.br/2006/01/gabriel-lam.html Fermat's Last Theorem]
* [http://www.uh.edu/engines/epi1971.htm Engines of Our Ingenuity]
* [https://books.google.com.br/books?id=AOuqC_d7WTkC&pg=PA831&lpg=PA831&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&source=bl&ots=mUaKAwf5Y0&sig=userhpzkZMclDcNeHYJD2_Tyi1Y&hl=pt-BR&sa=X&ei=Yj_uVLHIJPXCsASYtIGIAg&ved=0CGcQ6AEwDjgK#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false Mechanics of Materials], Dr. B. C. Punmia, Ashok Kr. Jain, Arun Kr. Jain
* [https://books.google.com.br/books?id=65Pz4_XJrgwC&pg=PA42&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=f0PuVN6mCpLIsQS894CIBw&ved=0CEAQ6AEwAw#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false The Genius of Archimedes -- 23 Centuries of Influence on Mathematics ...], S. A. Paipetis, Marco Ceccarelli
* [https://books.google.com.br/books?id=nnpChqstvg0C&pg=PA180&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=f0PuVN6mCpLIsQS894CIBw&ved=0CEcQ6AEwBA#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false The Universal Book of Mathematics: From Abracadabra to Zeno's Paradoxes], David Darling
* [https://books.google.com.br/books?id=TYaePD53FtQC&pg=PA141&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=f0PuVN6mCpLIsQS894CIBw&ved=0CE4Q6AEwBQ#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false A History of Geometrical Methods], Julian Lowell Coolidge
* [https://books.google.com.br/books?id=bENTBQAAQBAJ&pg=PA244&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=f0PuVN6mCpLIsQS894CIBw&ved=0CFYQ6AEwBg#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false Creators of Mathematical and Computational Sciences], Ravi Agarwal, Syamal Sen
* [https://books.google.com.br/books?id=faĴ0JOp4EQC&pg=PA114&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=f0PuVN6mCpLIsQS894CIBw&ved=0CGkQ6AEwCA#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false A Nova Paidéia: Ciência e Educação na Construção da Modernidade]{{404|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Marco Braga
* [https://books.google.com.br/books?id=BcbxRXYUFc0C&pg=PA350&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=f0PuVN6mCpLIsQS894CIBw&ved=0CG8Q6AEwCQ#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false The History of the Theory of Structures: From Arch Analysis to Computational ...], Karl-Eugen Kurrer
* [https://books.google.com.br/books?id=d5Z5I3gnFh0C&pg=PA137&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=HkbuVNDHELDIsASMsoGoDg&ved=0CCQQ6AEwADgK#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false Elementary Number Theory with Applications], Thomas Koshy
* [https://books.google.com.br/books?id=55GaBAAAQBAJ&pg=PA349&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=HkbuVNDHELDIsASMsoGoDg&ved=0CDUQ6AEwAjgK#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false Discrete Mathematics and Its Applications 7th edition] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20150226040900/https://books.google.com.br/books?id=55GaBAAAQBAJ&pg=PA349&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=HkbuVNDHELDIsASMsoGoDg&ved=0CDUQ6AEwAjgK#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false |date=2015-02-26 }}, Kenneth Rosen
* [https://books.google.com.br/books?id=4N4zXb_MfhMC&pg=PT44&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=HkbuVNDHELDIsASMsoGoDg&ved=0CCwQ6AEwATgK#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false Design for Thermal Stresses], Randall F. Barron, Brian R. Barron
* [https://books.google.com.br/books?id=QOcoMjVjm68C&pg=PA13&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=HkbuVNDHELDIsASMsoGoDg&ved=0CEQQ6AEwBDgK#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false Segmentation and Recovery of Superquadrics], Ales Jaklic, Ales Leonardis, Franc Solina
* [https://books.google.com.br/books?id=r1pFAwAAQBAJ&pg=PA79&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=HkbuVNDHELDIsASMsoGoDg&ved=0CE4Q6AEwBTgK#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false Continuum Mechanics Through the Eighteenth and Nineteenth Centuries ...], Gérard A. Maugin
* [https://books.google.com.br/books?id=peQ_AAAAQBAJ&pg=PA17&dq=Gabriel+Lam%C3%A9&hl=pt-BR&sa=X&ei=HkbuVNDHELDIsASMsoGoDg&ved=0CFYQ6AEwBjgK#v=onepage&q=Gabriel%20Lam%C3%A9&f=false Vito Volterra], Angelo Guerraggio, Giovanni Paoloni,Kim Williams
{{Div col end}}

== Vidu ankaŭ ==
* [[Listo de la 72 nomoj sur la Eiffel-Turo]]
<center>
<gallery>
Superellipsen.png|<center>[[Kurbo de Lameo]]</center>
Eiffel_Tower_(72_names).jpg|<center>[[Listo de la 72 nomoj sur la Eiffel-Turo]]</center>
Pierre_de_Fermat.jpg|<center>[[Pierre de Fermat]]<br />([[1601]]-[[1665]])</center>
BTaylor.jpg|<center>[[Brook Taylor]]<br />([[1685]]-[[1731]])</center>
%C3%89glise_Saint-Corneille_de_Nicorps_(2).jpg|<center>[[Guillot Duhamel]]<br />([[1730]]-[[1816]])</center>
Pierre-Simon Laplace.jpg|<center>[[Pierre-Simon Laplace]]<br />([[1749]]-[[1827]])</center>
Fourier2.jpg|<center>[[Joseph Fourier]]<br />([[1768]]-[[1830]])</center>
Carl_Friedrich_Gauss.jpg|<center>[[Carl Friedrich Gauss|Carl Friedrich Gauß]]<br />([[1777]]-[[1855]])</center>
Pierre-Dominique_Bazaine.jpg|<center>[[Pierre-Dominique Bazaine|Petro Dominiko Bazajno]]<br />([[1786]]-[[1838]])</center>
Jacques_Binet.jpg|<center>[[Jacques-Phillipe-Marie Binet|Jacques Binet]]<br />([[1786]]-[[1804]])</center>
Cauchy_Augustin_Louis_dibner_coll_SIL14-C2-03a.jpg|<center>[[Augustin Louis Cauchy]]<br />([[1789]]-[[1857]])</center>
Ir%C3%A9n%C3%A9e-Jules_Bienaym%C3%A9.jpeg|<center>[[Irénée-Jules Bienaymé]]<br />([[1796]]-[[1878]])</center>
Benoit_Clapeyron.png|<center>[[Émile Clapeyron|Emilio Klapejrono]]<br />([[1799]]-[[1864]])</center>
Blason_paris_75.svg|<center>[[Stefano Flaŝao|Stéphane Mony]]<br />([[1800]]-[[1884]])</center>
Flachat.png|<center>[[Eugène Flachat]]<br />([[1802]]-[[1873]])</center>
ErnstKummer.jpg|<center>[[Ernst Kummer]]<br />([[1810]]-[[1893]])</center>
Blason_%C3%89cole_polytechnique.jpg|<center>[[Michel-Eugène Lefébure de Fourcy|Lefébure de Fourcy]]<br />([[1812]]-[[1889]])</center>
Georg_Friedrich_Bernhard_Riemann.jpeg|<center>[[Bernhard Riemann]]<br />([[1826]]-[[1866]])</center>
Freycinet2.jpg|<center>[[Charles de Freycinet]]<br />([[1828]]-[[1923]])</center>
Jozef_Stefan.jpg|<center>[[Joseph Stefan]]<br />([[1835]]-[[1893]])</center>
Darboux.jpg|<center>[[Gaston Darboux]]<br />([[1842]]-[[1917]])</center>
Ricci-Curbastro.jpg|<center>[[Gregorio Ricci-Curbastro]]<br />([[1853]]-[[1925]])</center>
Young_Poincare.jpg|<center>[[Henri Poincaré]]<br />([[1854]]-[[1912]])</center>
Levi-civita.jpg|<center>[[Tullio Levi-Civita]]<br />([[1873]]-[[1941]])</center>
University_of_Edinburgh,_Old_College.jpg|<center>[[Edward Lindsay Ince]]<br />([[1891]]-[[1941]])</center>
</center>
</gallery>

{{Projektoj}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Francaj matematikistoj]]
[[Kategorio:Francaj fizikistoj]]

{{Portalo|Francio|Homoj}}
{{Vivtempo|Lamé, Gabriel}}

{{Ĝermo|Biografio|Francio|matematikisto|fizikisto}}