Vidi fonton por Frekvenco

[[Dosiero:ลูกตุ้มธรรมชาติ.gif|eta|dekstre|250px|[[Pendolo]] farante 25 kompletajn oscilaĵojn en 60 s, frekvenco de 0.416 Hercoj.]]
[[Dosiero:Sine waves different frequencies.png|eta|dekstre|420px|[[Sinuso|sinusaj]] ondoj de diversaj frekvencoj; la pli subaj ondoj havas pli grandajn frekvencojn. Ju pli proksima estas la distanco inter du pintoj, aŭ je la sama konsidero pri malpintoj, des pli rapida estas la frekvenco.]]
'''Frekvenco''' estas la mezuro de la nombro da fojoj ke ripetata evento okazas en [[Tempo|tempa]] [[Mezurunuo|unuo]].<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/frequency "Definition of FREQUENCY".] en webster dictionary. Alirita la 3an de Oktobro 2016.</ref> Por kalkuli la frekvencon oni fiksas tempan intervalon, nombras la nombron de okazoj de la evento ene de tiu intervalo, kaj tiam oni dividas tiun nombron per la longo de la tempa intervalo. Ĝi estas ankaŭ foje referencata kiel '''tempa frekvenco''' por emfazi la kontraston al ''spaca frekvenco'', kaj '''ordinara frekvenco''' por emfazi la kontraston al [[angula frekvenco]]. Frekvenco estas esprimita en unuoj de la [[Sistemo Internacia]] (SI) de [[herco]]j ([[Hz]]) laŭ germana fizikisto [[Heinrich Rudolf Hertz]], kiuj signifas, ke evento ripetiĝas unu fojon en ĉiu sekundo. La koresponda periodo estas la tempodaŭro de unu ciklo en ripetata evento, kaj tial la periodo estas la [[Inverso|reciprokaĵo]] de la frekvenco.<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/period "Definition of PERIOD".] en webster dictionary. Alirita la 3an de Oktobro 2016.</ref>

Aliaj unuoj uzataj por mezuri frekvencon estas cikloj en (ĉiu) sekundo (= Hz), RPM ([[angla lingvo|angle]] "revolutions per minute", t.&nbsp;e. rotacioj en ĉiu minuto). Kora pulso estas mezurata en pulseroj en minuto. Por ekzemplo, se [[koro]] frapas je frekvenco de 120 fojojn por minuto (2 hercojn), ties periodo, {{math|''T''}} — la tempa intervalo inter frapoj — estas duono de sekundo (60&nbsp;sekundoj dividitaj per 120 korsonoj). Frekvenco estas grava parametro uzata en scienco kaj inĝenierado por specifigi la tempan indicon de ŝanĝo observitan en oscilaj kaj [[Perioda funkcio|periodaj]] fenomenoj, kiel ĉe mekanikaj [[vibrado]]j, aŭdisignaloj ([[sono]]), [[radioondo]]j, kaj [[lumo]].

== Difinoj kaj unuoj ==
[[Dosiero:Pendulum-no-text.gif|eta|[[Pendolo]] kun periodo de 2.8&nbsp;s kaj frekvenco de 0.36&nbsp;[[Hertz|Hz]].]]
Por ciklaj fenomenoj kiaj [[oscilado]], [[ondo]]j, aŭ por ekzemploj de [[harmonia simpla movado]], la termino ''frekcenco'' estis difinita kiel la nombro de cikloj aŭ vibraĵoj por tempa mezurunuo. La konvencia simbolo por frekvenco estas ''f''; ankaŭ la [[Greka lingvo|greklingva]] litero ''<math>\nu</math>'' ([[Nu (litero)|nu]]) estas uzata.{{sfn|Serway|Faughn|1989|p=346}} La ''periodo'' <math>T</math> estas la tempo necesa por finkompletigi unu ciklon de oscilado. La termino ''spaca periodo'', foje uzata anstataŭ [[ondolongo]], estas diferenca kvanto.<ref>{{cite web |last1=Boreman |first1=Glenn D. |title=Spatial Frequency |url=https://spie.org/publications/tt52_12_spatial_frequency?SSO=1 |publisher= SPIE |access-date=22a de Januaro 2021}}</ref> La rilato inter la frekvenco kaj la periodo estas akirita per la [[ekvacio]]:{{sfn|Serway|Faughn|1989|p=354}}
:<math qid=Q11652>f = \frac{1}{T}.</math>

La termino ''tempa frekvenco'' estas uzata por emfazi, ke la frekvenco estas karakterizata per la la nombro de fojoj de evento ripetita por tempa mezurunuo, kaj ne por distanca mezurunuo.

La mezurunuo por frekvenco derivita de la [[Internacia sistemo de unuoj]] estas la [[herco]] (Hz),{{sfn|Serway|Faughn|1989|p=354}} nomita laŭ la germana fizikisto [[Heinrich Hertz]] fare de la Internacia Elektroteknika Komisiono en 1930. Ĝi estis adoptita de la [[CGPM]] (''Conférence générale des poids et mesures'') en 1960, oficiale anstataŭante la ĝistiaman nomon, "cycles per second" (cikloj por sekundoj, cps). La mezurunuo de [[SI]] por la periodo, kiel por ĉiuj mezuroj de tempo, estas la [[sekundo]].<ref>{{cite web |title=Resolution 12 of the 11th CGPM (1960) |url=https://www.bipm.org/en/CGPM/db/11/12/ |publisher=BIPM (International Bureau of Weights and Measures) |access-date=21a de Januaro 2021 |archive-date=8a de Aprilo 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408155740/https://www.bipm.org/en/CGPM/db/11/12/ |url-status=dead }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20200408155740/https://www.bipm.org/en/CGPM/db/11/12/ |date=2020-04-08 }} {{Citaĵo el la reto |url=https://www.bipm.org/en/CGPM/db/11/12/ |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2022-10-12 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20200408155740/https://www.bipm.org/en/CGPM/db/11/12/ |arkivdato=2020-04-08 }}</ref> Tradicia mezurunuo uzata ĉe rotaciaj mekanikaj aparatoj estas [[Rivolua nombro|rivoluoj por minuto]], mallongigita kiel r/min aŭ rpm. 60&nbsp;rpm estas ekvivalenta al unu herco.{{sfn|Davies|1997|p=275}}

[[Marondo|Ventogeneritaj ondoj]] estas priskribitaj per sia periodo pli ol per sia frekvenco.{{sfn|Young|1999|p=7}}

== Periodoj kaj frekvencoj ==
Kiel afero de konvena taŭgeco, pli longaj kaj pli malrapidaj ondoj, kiel [[Marondo|oceansurfacaj ondoj]], tendencas esti priskribitaj laŭ ondoperiodo anstataŭ laŭ frekvenco. Pli mallongaj kaj pli rapidaj ondoj, kiel [[sono|aŭdio]] kaj [[radio]], estas kutime priskribitaj laŭ frekvenco anstataŭ laŭ periodo. Kelkaj ofte uzataj konvertoj estas listigitaj sube:

{| class="wikitable"
|-
! Frekvenco
| 1&nbsp;mHz (10<sup>−3</sup>&nbsp;Hz)
| 1&nbsp;Hz (10<sup>0</sup>&nbsp;Hz)
| 1&nbsp;kHz (10<sup>3</sup>&nbsp;Hz)
| 1&nbsp;MHz (10<sup>6</sup>&nbsp;Hz)
| 1&nbsp;GHz (10<sup>9</sup>&nbsp;Hz)
| 1&nbsp;THz (10<sup>12</sup>&nbsp;Hz)
|-
! Periodo
| 1&nbsp;ks (10<sup>3</sup>&nbsp;s)
| 1&nbsp;s (10<sup>0</sup>&nbsp;s)
| 1&nbsp;ms (10<sup>−3</sup>&nbsp;s)
| 1&nbsp;μs (10<sup>−6</sup>&nbsp;s)
| 1&nbsp;ns (10<sup>−9</sup>&nbsp;s)
| 1&nbsp;ps (10<sup>−12</sup>&nbsp;s)
|}

== Ekzemploj ==
=== Lumo ===
[[Dosiero:EM spectrum.svg|eta|490px|dekstre|Kompleta spektro de [[elektromagneta radiado]] kun la videbla parto akcentita.]]
{{Ĉefartikolo|Lumo|Elektromagneta radiado}}

Videbla lumo estas [[elektromagneta ondo]], kiu konsistas el oscilantaj [[elektra kampo|elektraj]] kaj [[magneta kampo]]j moviĝantaj tra spaco. La frekvenco de la ondo determinas ĝian koloron: {{val|4|e=14|ul=Hz}} estas ruĝa lumo, {{val|8|e=14|u=Hz}} estas violkolora lumo, kaj inter ili (en la areo de 4-{{val|8|e=14|u=Hz}}) estas ĉiuj aliaj koloroj de la [[ĉielarko]].

Elektromagneta ondo povas havi frekvencon de malpli ol {{val|4|e=14|u=Hz}}, sed ĝi estas nevidebla por la homa okulo; tiuj ondoj estas nomitaj [[infraruĝa]]j (IR) radiado. Je eĉ malpli alta frekvenco la ondo estas nomita [[mikroondo]], kaj je pli
malaltaj frekvencioj ĝi estas nomita [[radio-ondo]]. Ankaŭ elektromagneta ondo povas havi frekvencon pli altan ol {{val|8|e=14|u=Hz}}, sed ĝi estas same nevidebla por la homa okulo; tiuj ondoj estas nomitaj [[ultraviola]](UV) radiado.
Ondoj de pli altaj frekvencoj estas nomitaj [[rentgen]]-radioj kaj pli altaj estas [[gama-radio]]j.

Ĉiuj de tiuj ondoj, de la plej malaltaj radio-ondoj ĝis la plej altaj gama-radioj, estas fundamente la sama kaj ĉiuj estas nomitaj [[elektromagneta radiado]]. Ili ĉiuj iras tra vakuo kun la [[rapideco de lumo]].

Alia kvalito de elektromagneta ondo estas ĝia [[ondolongo]]. La ondolongo estas inverse proporcia al la frekvenco. Do elektromagneta ondo kun pli alta frekvenco havas pli mallongan ondolongon kaj inverse.

=== Sono ===
[[Dosiero:Ultrasound_range_diagram.svg|eta|350x350ra|La sononda spektro, kun malglata gvidilo de kelkaj aplikoj]]
[[Sono]] propagiĝas kiel mekanika vibrondoj de [[premo]] kaj translokigo, ĉu en [[aero]] ĉu en aliaj substancoj.<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/sound "Definition of SOUND".] en merriam-webster dictionary. Alirita la 3an de Oktobro 2016.</ref> Ĝenerale, frekvencaj komponantoj de [[sono]] determinas ties "koloron", nome ties [[tonalto]]n. Se paroli pri la frekvenco (singulare) de sono, tio celas la proprecon kiu plej determinas sian tonalton.<ref>Pilhofer, Michael (2007). [https://books.google.es/books?id=CxcviUw4KX8C&redir_esc=y Music Theory for Dummies.] For Dummies. p. 97. ISBN 978-0-470-16794-6.</ref>

La frekvencoj kiujn [[orelo]] povas aŭdi estas limigitaj al specifa gamo de frekvencoj. La aŭdebla frekvencgamo ĉe [[homo]]j estas tipe difinita kiel inter ĉirkaŭ 20&nbsp;Hz kaj 20,000&nbsp;Hz (20&nbsp;kHz), kvankam la altfrekvenca limo kutime malpliiĝas laŭ la aĝo. Aliaj [[specio]]j havas diferencajn aŭdogamojn. Por ekzemplo, kelkaj rasoj de [[hundo]]j povas percepti vibradon de ĝis 60 000&nbsp;Hz.<ref>Condon, Tim (2003). Elert, Glenn (eld.). [https://hypertextbook.com/facts/2003/TimCondon.shtml "Frequency range of dog hearing".] The Physics Factbook. Alirita en 2008-10-22.</ref>

En multaj medioj, kiel ĉe [[aero]], la [[Rapido de sono|sonrapideco]] estas proksimume sendependa de frekvenco, kaj tial la ondolongo de sonondoj (distanco inter eventoripetoj) estas proksimume inverse proporcia al la frekvenco.

== Vidu ankaŭ ==
[[Dosiero:Spectrum.png|eta|180px]]
{{Div col|cols=2}}
* [[Fazo]]
* [[Ondo]]
* [[Ondolongo]]
* [[Elektromagneta spektro]]
* [[Tononomo]]
* [[Tonalto]]
* [[Cendo (muziko)]]
* [[Signal-prilaborado]]
* [[Fourier-a analizo]]
* [[Limfrekvenco]]
* [[Logaritma amplituda kaj faza frekvenca karakterizo]]
* [[Frekvenco-miksilo]]
* [[Perioda funkcio]]
* [[Vibrado]]
{{Div col end}}

== Notoj ==
{{Referencoj|2}}

=== Bibliografio ===
* {{Citaĵo el libro|url=https://books.google.com/books?id=j2mN2aIs2YIC&pg=RA1-PA275|titolo=Handbook of Condition Monitoring: Techniques and Methodology|familia nomo=Davies|persona nomo=A.|jaro=1997|loko=Nov-Jorko|eldoninto=Springer|ISBN=978-0-412-61320-3}}
* {{cite book |last1=Serway |first1=Raymond A. |last2=Faughn |first2=Jerry S. |title=College Physics |date=1989 |publisher=Thomson/Brooks-Cole |location=London |isbn=978-05344-0-814-5 |url=https://archive.org/details/collegephysics00serw/mode/2up?q=frequency |url-access=registration }}
* {{Citaĵo el libro|url=https://books.google.com/books?id=ph7GKZZGjyYC&q=ocean+waves|titolo=Wind Generated Ocean Waves|familia nomo=Young|persona nomo=Ian R.|jaro=1999|serio=Elsevere Ocean Engineering|volumo=2|loko=Oksfordo|eldoninto=Elsevier|ISBN=978-0-08-043317-2}}

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj}}
* [http://www.fw.hu/eventoj/steb/fiziko/optiko.pdf OPTIKO] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20060620163944/http://www.fw.hu/eventoj/steb/fiziko/optiko.pdf |date=2006-06-20 }}: Ĉapitro el lernolibro far SÁRKÖZI János. Subĉapitroj: optiko ĝenerale, fotometrado, ekesto, propagiĝo, refrakto de la lumo, ondooptiko, polarigo, lumo kaj materialo, la okuloj, optikaj instrumentoj. 129 paĝoj, formo PDF, 882 KB.
* http://w1.647.telia.com/~u64705175/lista.htm {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20041208162319/http://w1.647.telia.com/~u64705175/lista.htm |date=2004-12-08 }} <!-- zh:TNFL, The Nordic Frequency List: Extensive collection of Scandinavian frequencies -->
* http://www.atis.org/tg2k/_frequency.html {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20060131011640/http://www.atis.org/tg2k/_frequency.html |date=2006-01-31 }} American National Standard for Telecommunications - Telecom Glossary 2000, T1.523-2001: frequency
* [http://www.atis.org/tg2k] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20060203093307/http://www.atis.org/tg2k/ |date=2006-02-03 }}

{{Havenda artikolo|Frekvenco}}
* {{Tradukita|lingvo= en |artikolo=Frequency|revizio=1100512218}}

{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Fiziko]]